Toespraak burgemeester Anny Attema

Dames en heren, meisjes en jongens,

Vandaag is het 4 mei, de dag van de Nationale Herdenking. Op deze dag herdenken wij allen – burgers en militairen – die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar ook ter wereld zijn omgekomen of vermoord sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in oorlogssituaties en bij vredesoperaties.

Het is goed om hier bij elkaar te zijn, want herdenken op 4 mei is belangrijk. Het is belangrijk voor jong en oud. Fijn dat de kinderen van groep 8 van de Rehobothschool er ook weer zijn. Zij hebben dit monument geadopteerd en zij zorgen er ook voor dat het er zo mooi uitziet. Onze kinderburgemeester Meike Oosterwijk is er vanavond ook bij. Als vertegenwoordiger van onze jeugd aan wie wij het verhaal van 4 mei willen doorvertellen.

Wij herdenken de jaren waarin we onze democratie en daarmee onze vrijheid kwijtraakten, en velen hun leven. We denken eraan hoe er is gestreden om die democratie en vrijheid weer terug te krijgen.

Ja, de afstand tot de Tweede Wereldoorlog wordt misschien ieder jaar wel groter, maar de gevolgen van die oorlog zijn nog altijd onder ons en merkbaar in het leven van veel mensen, zowel voor de direct betrokkenen als voor hun partners, kinderen, kleinkinderen. Het thema is dit jaar dan ook: Leven met oorlog.

De heer Piet Hooijmeijer, inwoner van Ridderkerk, ging op zoek naar de geschiedenis van zijn vader. Hij schreef er een boek over, voor zijn naasten. Hij beschrijft hoe zijn vader, samen met zo’n duizend andere jonge mannen uit onze gemeente, als dwangarbeider naar Duitsland moest. Ridderkerk had toen pakweg 18.000 inwoners. Moet u zich eens indenken wat een impact dàt heeft gehad op onze samenleving. Al die vaders, zonen, broers. Van de naar schatting 500.000 mannen die als dwangarbeiders naar Duitsland moesten, hebben 30.000 mannen dat niet overleefd. Zij die terugkwamen, vaak pas maanden na de bevrijding, kwamen terug vol trauma’s en ziekten.

Velen werden na hun terugkeer als tweederangs burgers, zelfs als collaborateurs gezien. Zoals wij nu weten geheel ten onrechte. Het waren dwangarbeiders, geen collaborateurs. Ook dit verhaal moet verteld. Dankjewel Piet Hooijmeijer.

Nee, die Tweede Wereldoorlog is anno 2023 nog niet zo ver weg. Het wordt door velen nog gevoeld, het zit als het ware in hun DNA.

Oorlog van toen, oorlogen van nu (denk aan die verschrikkelijke oorlog in Oekraïne) – ze hebben grote impact op de samenleving. Hoe geven we betekenis aan ons gezamenlijke verleden? Hoe gaan we om met actuele dreigingen van oorlog? En hoe verhouden het verleden en het heden zich tot elkaar?

Het gaat niet alleen over gebeurtenissen en slachtoffers uit een ver verleden. Het gaat over vragen die we ons ook nu, iedere dag, moeten stellen. De oorlog in Oekraïne toont hoe kwetsbaar vrijheid is.

Ik kijk met ontroering terug op de vele mooie gesprekken die ik had met leerlingen van de Rehobothschool en De Driemaster. Beide scholen hebben een monument geadopteerd. Dit monument hier, en het monument aan de Donckselaan. Ik sprak met kinderen van elf, twaalf jaar over wat oorlog is en welke duivelse dilemma’s een oorlog met zich mee kan brengen.

Ik put daar moed uit omdat deze jonge mensen bereid en in staat zijn over deze zware thema’s na te denken. Dat is goede bagage voor hun latere leven. Waarbij ik hoop en bid dat al onze kinderen in dat latere leven nooit een oorlog hoeven mee te maken.

Ik wens hen een goede tijd toe, vol vrede en veiligheid. Niet de tijd waarvoor dit monument, hier op deze begraafplaats, is opgericht. Toen moesten we onze mond houden en hadden we niets meer te vinden, te zeggen en te kiezen. Joden, Sinti en Roma al helemaal niet. Zij werden vervolgd en vermoord uit rassenhaat! Zij hadden niets misdaan.

Laat ons terugdenken aan die tijd.

Laten we stilstaan bij de vrijheid die we nu hebben en waarvoor destijds zo hard is gevochten, en waarvoor zoveel offers zijn gebracht.

Laten we in gedachten stilstaan bij onze tijdgenoten die de last van wat ouders en grootouders meemaakten nog elke dag bij zich dragen.

Laten we denken aan hen die vielen in de strijd voor vrijheid waar ook ter wereld.

Laat ons herdenken. Opdat wij nooit vergeten.

Foto’s: Jos Wesdijk, gemeente Ridderkerk

Written by Paul