Opdat we niet vergeten: Pinksteren

In de Kerkwegschool waren 150 Duitsers ingekwartierd.

Op 28 mei 1944, eerste Pinksterdag, wordt een kerkdienst georganiseerd door de Duitse legerpredikant in de Singelkerk. Een soldaat met zuivere tenorstem zingt een solo. De opkomst van soldaten valt tegen. Van de 150 komen er ongeveer 30 naar de dienst.

Ook in de kerk was men niet veilig voor de bezetter. Iedereen kende het verhaal van Ds. van den Boogert……….

In de oorlogsjaren kan in kerken en vanaf de preekstoel niet meer alles gezegd worden. Een negatieve uitlating over de Duitse bezetters kan ernstige gevolgen hebben. Voorgangers die in een gebed de naam van koningin Wilhelmina noemen of kwaad spreken over de bezetter lopen kans om opgepakt te worden en zich te moeten verantwoorden voor hun uitlatingen.
Tijdens kerkdiensten zijn er regelmatig “luistervinken” die verslag uitbrengen aan de Duitsers. Het zijn mensen uit Ridderkerk die bekend staan als luisterspion. Zodra ze de kerk inkomen en plaats hebben genomen schuift iedereen een stukje op. Zo zijn ze voor de dominee goed in het zicht zodat hij eventueel verboden tekst niet in de preek gebruikt.

Dominee C. van den Boogert is in oktober 1937 predikant geworden van de Hervormde Gemeente Ridderkerk in Slikkerveer in de Wilhelminakerk. Deze dominee neemt geen blad voor de mond. Ondanks dat hij weet dat er spionnen in de kerk zijn predikt hij en bid voor de veiligheid van Koningin Wilhelmina.
Op 4 mei 1942 rijdt een Duitse overvalwagen de Oranjestraat in en stopt voor het huis van de dominee. Na herhaaldelijk op de deur en ramen te hebben gebonkt en om het huis te hebben gelopen gaan de soldaten bij verschillende buren langs. De dominee en zijn vrouw zijn niet thuis en vanmorgen vertrokken voor een daagje naar vrienden in Alkmaar. Vanaf de Oranjestraat 105 rijden de Duitsers direct naar Alkmaar, daar wordt van der Boogert opgepakt.

Lag het aan de preek  ? Had hij toch te veel gezegd  ?

In Bolnes is een biljet opgeplakt om tegen de bezetter in opstand te komen, de ‘daders’ zijn onbekend. Naast dominee van der Boogert worden Schram (eigenaar van de scheepswerf ) en Rook ( vroegere leider van de S.D.A.P ). Door vooraanstaande Ridderkerkers op te pakken hopen de Duitsers de plakkers te vinden. Misschien gaat iemand praten…..

In juli krijgt de kerkraad van Slikkerveer een brief van van der Boogert. Hij werd gegijzeld in een kamp in Sint-Michielsgestel. Hij heeft een frisse kamer met nog drie andere. Ze hebben van de commandant behang en verf uit mogen kiezen. Ze mogen zelf eten koken of in de eetzaal aanschuiven. Ze hebben al nieuwe aardappelen gegeten met verse groenten en een stuk vlees. ” We kunnen ons niet beter wenschen “. Op de dag volgen ze cursussen en gaan naar lezingen. “Heb je kiespijn of een dokter nodig dan mag je gewoon naar het spreekuur en wordt je gratis geholpen”.
De brief is een lofzang op het verblijf in Sint-Michielsgestel. Vergeet niet dat de brief gecontroleerd wordt voordat hij werd verstuurd. De angst om als gijzelaar doodgeschoten te worden is elke dag aanwezig. In een kistje kreeg de dominee schone kleren en etenswaar uit Slikkerveer opgestuurd. Pas na maanden is er vanuit de kerkenraad een brief gestuurd om om zijn vrijlating te vragen, zonder succes. 
Eind 1942 schrijft de dominee zelf een brief aan de commandant met de vraag of hij op 31 december naar Ridderkerk mag. Op oudjaarsdag treedt een deel van de kerkenraad af. Op nieuwjaarsdag worden de nieuwe leden beëdigd door een predikant. Van der Boogert belooft die zelfde dag terug te komen maar krijgt geen toestemming.

Aan het begin van 1943 schrijft Van den Boogert in het Duits weer een brief. Deze keer verteld hij dat hij dringende zaken in Slikkerveer moet regelen. Hij is nu acht maanden in gijzeling nadat hij opgepakt werd in Alkmaar. De dominee wil een paar dagen verlof voor de verzorging van zijn vader waar hij ook de financiën voor regeld, overleg met zijn vrouw over de opvoeding en onderwijskeuze van zijn dochters en is het noodzakelijk om met de onervaren hulpprediker te spreken over de belijdeniscatechisanten. Hij vraagt drie dagen verlof maar ook hier komt geen reactie op.

Dominee Van der Zee gaat met enkele ouderlingen naar Den Haag. Daar is een afspraak met de secretaris van het Synodale Bureau. Men besluit een brief te schrijven met het verzoek tot vrijlating van Van den Boogert. De brief is in het Duits en gaat naar de autoriteiten in Den Haag. Nog geen maand later komt er bericht terug. Om ‘polizeliche’ redenen komt ds. C. van den Boogert niet vrij. De kerkenraad is teleurgesteld en zullen hun best doen om op bezoek te kunnen bij Van den Boogert.

Het is mevrouw Van den Boogert een paar keer gelukt om haar man te zien. Hoe dat gelukt is is niet bekend. Het is zelfs een paar keer via een nepafspraak met een tandarts geregeld dat er in ’s Hertogenbosh een hotelkamer gehuurd werd om elkaar heel even te ontmoeten.

In juni 1943 schrijft de dominee weer een brief die gericht is aan de commandant van Sint-Michielsgestel. De reden deze keer zijn twee trouwerijen, zijn broer en zijn zus hebben gevraagd of hij voor beide huwelijken de kerkelijke inzegening wil verzorgen. Ook is nu de situatie voor zijn vader veranderd omdat de inwonende zus het huis uit gaat. De financiële zaken zullen nu door Van den Boogert geregeld moeten worden. Een trouwdatum kan pas vastgesteld worden als het verlof goedgekeurd is.
Dit verzoek krijgt een positieve reactie……voor de helft is het ingewilligd. Broer Johannes van den Boogert trouwt op 28 juli 1943 in Sommelsdijk en de dominee zegent het bruidspaar in de kerk. Zijn zus trouwt een paar maanden later in september. Voor die trouwerij krijgt hij geen toestemming.

In augustus van dat zelfde jaar schrijven de ouderlingen een brief met een begeleidend schrijven van de Ortskommandant van Ridderkerk aan de commandant van Sint-Michielsgestel. Er wordt weer om de vrijlating van dominee Van den Boogert gevraagd. Er komt geen antwoord op het verzoek.

Al sinds 4 mei 1942 zit ds. Van den Boogert al vast. In zijn brief van 10 september vraagt hij weer om vrijgelaten te worden. Zijn hulp in de kerk is hard nodig. De hulpprediker die zijn plaats tijdelijk heeft ingenomen kan het werk niet aan. De kerkenraad heeft de hulpprediker even ontlast van het zware werk. Men heeft nog geen beslissing genomen of deze aan kan blijven of dat de ouderlingen een andere hulpkracht moeten zoeken.
Sinds de hulpprediker de dienst lijdt is er een teruggang in de kerk. Nu het kerkelijk werk ook nog stil is komen te liggen vreest Van den Boogert het ergste. Het gaat om de zielzorg van 4000 mensen. ” Het kerkelijk werk loopt grote schade op ” , schrijft hij en hij doet het verzoek om na 16 maanden zijn ambt uit te mogen voeren. Hij zou heel graag weer terug naar zijn gezin gaan en zich bezig houden met de opvoeding van zijn dochters.

De kerkenraad heeft al eerder Jhr. W.G. Groeninx van Zoelen om hulp gevraagd om de dominee vrij te krijgen.

Op 20 december 1943 is het dan zover, dominee Van den Boogert komt eindelijk vrij.
Op tweede kerstdag preekt hij na lange tijd weer in de Wilhelminakerk.
Over zijn tijd in Sint-Michielsgestel praat hij niet veel. De dominee gaat niet bij de pakken neerzitten. ” Handen uit de mouwen en opbouwen wat mogelijk is ” , is zijn motto.
In de hongerwinter van 1944 – 1945 is Van den Boogert verbonden met het Rode Kruis om voedsel te verdelen. Er worden 13 uitdelingen gedaan en bij elke uitdeling blijft er voedsel over. De verdeling van deze overschotten regelt de dominee als voorzitter van de Voedselcommissie.

Na de oorlog verhuist Van den Boogert. Op 22 mei 1949 word Cornelis van den Boogert dominee in Harderwijk.  Hier was hij onder meer praeses van de classis Harderwijk, voorzitter van het bestuur van het hervormd rusthuis Bethel en voorzitter van het bestuur van het Boerhaave-ziekenhuis, dat door zijn initiatief werd geopend.

Op 63-jarige leeftijd is na een langdurige ziekte op donderdag 6 april 1967 overleden ds. C. v. d. Boogert, hervormd predikant.


Bron : o.a. Stichting Oud Ridderkerk , Gedenkboek Gijzelaarskamp Beekvliet en Hervormde gemeente Harderwijk.

Written by Paul