Opdat we niet vergeten: Moffenmeiden

Het aantal kinderen dat in de oorlog door Duitsers is verwekt bij Nederlandse vrouwen wordt geschat tussen de 12.000 en 15.000. Sinds 1941 was onder druk van de bezetter de verloskundige hulp gratis geworden, maar in Nederlandse ziekenhuizen werden vrouwen die bevielen van een Duitser lang niet altijd goed behandeld. Zo hing in een ziekenhuis de tekst boven het bed van een vrouw die zwanger was van een Duitse soldaat : ’Na de behandeling de handen extra wassen’. Een klein aantal Duitsers trouwde met zijn Nederlandse geliefde. Veel vrouwen bleven achter als ongehuwde moeder die door de gemeenschap met de nek werd aangekeken.

Direct na de bevrijding werden allerlei ‘foute’ Nederlanders opgepakt, in elkaar geslagen, publiekelijk vernederd en opgesloten in leegstaande gebouwen. ’Moffenmeiden’ werden publiekelijk kaal geschoren, soms tot bloedens toe. Soms werden de kaalgeschoren hoofden ingesmeerd met pek en menie, of werd een hakenkruis op hun hoofd geschilderd. Vaak volgde dan een vernederende rondtocht door de stad of het dorp, waar de meisjes werden uitgejouwd voor ‘plurk’ (een samentrekking van ploert en schurk) of ‘moffenhoer’. Volgens de overlevering is er in een enkel geval zelfs sprake geweest van publieke verkrachtingen, maar harde bewijzen hiervoor ontbreken.

Historica Monika Diederichs, publiceerde in 2006 het boek ” Wie geschoren wordt moet stil zitten “. De tekst waarmee deze ” Opdat we niet vergeten” begint komt uit dat boek.

Tijdens de eerste vergadering op 7 mei 1945 van de Commissie van Advies voor het Burgerlijk  Bestuur in Ridderkerk besloot men welbewust te wachten met ophalen van NSB’ers. Zoals in de notulen te lezen valt moesten eerst de ‘Ridderkerkse moffensletten’ gepakt worden. Het ophalen moest ook gebeuren voordat de Canadezen in het dorp kwamen.
In een passage uit die notulen is te lezen dat de Binnenlandse Strijders ze naar “Obadja” moeten brengen. DeCommissie weet ook dat het buiten de wet schijnt te zijn maar dat het openbaar straffen goed is voor de handhaving en orde. De mensen popelen om de vrouwen en meisjes te straffen. Hun haren zullen afgeknipt worden zodat ze voorlopig met een kale kop moeten lopen.

Op 8 mei 1945 vlak na de bevrijding staan er meisjes en vrouwen op het schoolplein van de Nutsschool in Slikkerveer. Volwassenen en kinderen joelen en roepen. Eerst waren ze op een open wagen rondgereden. Deze dames hebben omgang gehad met de Duitsers, de zogeheten moffenmeiden.
De kappers Dekker en Stok staan klaar om ze kaal te knippen. Maar bij kaalknippen alleen blijft het niet. De vrouwen worden gedwongen om het Wilhelmus te zingen terwijl ze bokkie te springen. Leden van de Binnenlandse Strijders staan met wapens in de hand te kijken. Als de kale meisjes en vrouwen al bokkie springend langs het hek van de schoolplein gaan worden ze uitgescholden en bespuugd.

In de Kerkwegschool worden ook vrouwen vastgehouden. Van daaruit gaat de ‘optocht’ naar het verenigingsgebouw van de hervormde Singelkerk. Eerst lachten ze nog een beetje of keken brutaal rond. “Dit zijn ze nog niet allemaal,  er zijn er ook de polder ingevlucht”. Onder gejuich werden ze kaalgeschoren.
Op de schoolpleinen in Bolnes en Rijsoord gebeurden hetzelfde. Maar ook in Oostendam op de sluis en bij de sigarenfabriek aan de Molendijk. In Bolnes werd een vrouw onderaan de Ringdijk hardhandig vastgepakt. Onder veel gescheld en verwensingen begon hij haar kaal te knippen. Toen haar vader met een mes naar buiten kwam rende de man weg

In Ridderkerk zijn geen gevallen bekend van het schilderen van hakenkruizen op het kale hoofd of insmeren met teer of menie.
Een slachtoffer uit Bolnes liet weten weken uit angst en schaamte niet naar buiten te durven. Ook werden er vrouwen onterecht opgepakt. Als je een hekel aan iemand had of een burenruzie, jaloezie of een onenigheid dan kon je zomaar als moffenmeid uitgemaakt worden en op de kar terecht komen. In Slikkerveer probeerde een weduwe met een kind wat geld te verdienen door de was voor Duitse militairen te doen. Ook zij werd na de bevrijding kaal geknipt.
Burgemeester Crezée en het tijdelijk bestuur greep snel in. Een aantal moffenmeiden ontsprong zo de straf maar de onzekerheid om vervolgd te worden bleef altijd bestaan.

In elke stad en in elk dorp gebeurde hetzelfde.

In Nederland en in andere bezette landen is er in de jaren negentig uitgebreid onderzoek gedaan naar deze vrouwen en hun ervaringen. Hieruit bleek dat een groot deel van de vrouwen nauwelijks had stilgestaan bij het feit dat een relatie met een Duitse militair tijdens de bezetting mogelijk een probleem zou kunnen zijn.

Maar niet iedereen koos bewust voor een relatie met een Duitser.

Ridderkerk FM sprak met een kleindochter.

‘Ik was een jaar of 10. M’n vriendinnetje op school zei ineens tegen me dat haar oma gezegd had dat mijn oma vroeger een moffenhoer was. Ik trok m’n schouders op en zei verder niet veel omdat ik geen idee had wat dat was. Later, toen ik wat ouder was, hoorde ik een verhaal. Het ging over mijn oma en haar oorlogsjaren. Na lang aarzelen vroeg ik op een zaterdagochtend aan haar of ze over de oorlog wilde vertellen. “Dat is geweest kind, het was één en al ellende”, en meer zei ze niet. Er ging een tijdje overheen maar het liet me niet los. Ik kwam bij mijn oma, zaten aan een kop thee toen ik ineens vroeg wat een moffenhoer was. De blik in haar ogen vergeet ik nooit meer. Geschokt, verdrietig en verbaasd tegelijk. “Wat zeg je” , vroeg ze. “Iemand zegt dat mijn oma een moffenhoer is”. Na me even aan te kijken haalde ze diep adem.
“Toen ik jong was en verkering met je opa had is hij opgepakt en naar Duitsland aan het werk gezet. De moffen bonkten op het keukenraam en mijn moeder deed de deur open. Toen stonden er 4 militairen in de gang die vertelden dat ze in ons huis bleven slapen. Uiteindelijk zijn ze bijna een half jaar gebleven. Ik ben je opa altijd trouw gebleven en nooit met een ander naar bed geweest. Mensen oordelen zo makkelijk maar wat voor keus hadden we ? ”  Ik zag het verdriet en de onmacht in haar ogen. Opa heeft gelukkig ook de oorlog overleeft. Eigenlijk is dat het waar het om ging……..overleven.
Voor mij is m’n oma niet veranderd na dat gesprek. Voor mij was ze nog gewoon die lieve vrouw.

De oorlogsjaren…..een compleet andere tijd dan nu, gelukkig. Toch brengt de geschiedenis voor sommige tot op de dag van vandaag pijn en verdriet met zich mee. De verhalen over een moeder, oma of zus zijn zovéél jaar later nog steeds rede tot schaamte of veroordeling.
Zeker bij de generatie  Ridderkerkse familie’s die hier van oudsher wonen zijn de verhalen en namen bekend. Het ‘ons kent ons’ gaat van generatie op generatie…..

Maar is er nu nog rede tot schaamte of veroordeling  ?

Stel je voor, je vader ( man, broer ) is opgepakt en te werk gesteld in Duitsland. De militairen bij jou in de buurt dreigen om hem neer te laten schieten als jij niet meewerkt. Wat zou je doen ?

Stel je voor, je kijkt uit het keukenraam en ziet 4 Duitse soldaten aankomen. Ze bonken op ramen en deuren, roepen ‘Aufmachen’. Je opent de deur en ze stormen naar binnen. Je 2 kindjes verstoppen zich achter je benen, je man is aan het werk. De militairen beslissen dat ze in jouw huis voorlopig onderdak hebben. Je doet hun was en kookt, daardoor heeft je gezin te eten. Wat zou je doen ?

Stel je loopt over straat. Een Duitse soldaat bied je een sigaret aan, je weigert. Hij pakt je bij je arm en wil een zoen, je weigert. Hij pakt zijn pistool en zet het tegen je hoofd. Wat zou je doen ?

Natuurlijk zijn er vrouwen en meisjes verliefd geworden op een Duitser in een strak uniform. Noem het naïef of dom maar het belangrijkste blijft dat ene woord…….overleven.

Bron : o.a. Stichting Oud Ridderkerk, Monika Diederichs, npokennis.
*Foto’s zijn niet uit Ridderkerk maar uit verschillende Nederlandse plaatsen.

Written by Paul